Design Matters - Design uit het lab

Steeds vaker werken ontwerpers en kunstenaars samen met wetenschappers. Bijvoorbeeld op het gebied van materiaalontwikkeling, biologische processen of technologische innovaties als robotica. Toch verschillen hun kennis en vaardigheden; ze spreken vaak zelfs een andere ‘taal’. Wat kunnen wetenschappers en creatieven van elkaar leren? Wat zijn de valkuilen voor een ontwerper in het wetenschappelijke laboratorium? Hoe vind je de juist wetenschapper bij je designonderzoek? En wat is uiteindelijk de meerwaarde van hun samenwerking voor de maatschappij?

De avond wordt ingeleid door Robert Zwijnenberg, hoogleraar Art & Science Interactions aan de Universiteit Leiden. Hij is opgeleid in civiele techniek en filosofie en promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam op Leonardo da Vinci, misschien wel de grootste verbinder van wetenschap en kunst. Zelf noemt hij zich “een geesteswetenschapper met een speciale interesse voor kunst”. Een speciaal onderzoeksgebied van Zwijnenberg is biotechnologie, dat de samenleving voor nieuwe ethische, politieke en juridische dilemma’s plaatst. Kunstenaars kunnen een belangrijke rol spelen in het aanjagen van het maatschappelijke debat hierover. Daarvoor koppelt hij kunstenaars en wetenschappers aan elkaar. Uit deze interactie komen zowel nieuwe wetenschappelijke inzichten voort, als ook nieuwe kunstvormen.

Roos Meerman werd door de Volkskrant verkozen tot het grote ‘Designtalent van 2018’. Sinds haar afstuderen aan de Artez Academy in Arnhem werkte Meerman met diverse wetenschappers aan uiteenlopende onderzoeksprojecten. Zo werkte ze met ontwerper Lilian van Daal met bio-wetenschapper Renee Van Amerongen van het Swammerdam Institute for Life Sciences van de Universiteit of Amsterdam aan Dynamorphosis, een verbeelding van de schoonheid van ons innerlijke lichaam. Ze won hiermee de Bio Art Design Award 2016. Met natuurkundige Sander Wildeman ontwikkelde ze Canorgraphy, een machine die met behulp van een pen aan visdraad en een dun vlies geluiden kan omzetten in beeld. In 2014 won Meerman de Material Award Fellowship voor haar experimenten met 3D-geprinte objecten die na verhitting van vorm veranderen.

Natuur, wetenschap en technologie zijn de inspiratiebronnen van Ivan Henriques, die in 2011 zijn master Artscience behaalde aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten, te Den Haag. Met zijn onderzoekende en vaak experimentele ontwerpen zoekt hij naar een balans tussen natuur en techniek. Zijn meest recente samenwerking is met het Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Dit resulteerde in SyMSE, een project dat aards leven naar de ruimte moet brengen. Eerder werkte hij al samen met ingenieurs van de Technologische Universiteit in Rio de Janeiro, het Laser Lab aan de Vrije Universiteit Amsterdam en het Laboratorium van Microbiële Ecologie en Technologie – LabMET in Gent, gespecialiseerd in waterbehandeling en microbiële elektriciteit. In 2016 ontving Henriques de prestigieuze beurs voor Talentontwikkeling van het Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie.

Xandra van der Eijk heeft al diverse projecten afgerond . In 2017 was ze een van de winnaar van de Bio Art Award met voor haar project Seasynthesis met Wageningen Marine Research. Met een immersive installation op basis van geluid en trilling kan het publiek het leven onder de golven van de Noordzee te ervaren. Ook deed ze diverse onderzoeksprojecten naar te toepassing van algen en microben in kunst en design. Met haar meest recente werk Future Remnants geeft ze een speculatieve verbeelding van toekomstige delfstoffen in het antropoceen op basis van plastic, giftige zuren en mineralen die dor de mens in de natuur zijn achtergelaten. Van der Eijk werd in 2008 onderscheiden met de Paul Schuitema-prijs en in 2011 was zij genomineerd voor de STRP Talent Pit Award.

Living Light van ontwerper Ermi van Oers is een lamp die als energiebron de fotosynthese van een plant gebruikt. Ze werkte hiervoor nauw samen met Plant-e, een onderzoeksteam van de Wageningen Universiteit dat de “microbial fuel cell technology” toepast op en ontwikkelt voor planten. Van Oers ontving al een startkapitaal van 10.000 euro van Let it Grow, een bedrijf dat zich inzet voor groenere steden De basis van dit innovatieve product was haar – cum laude – afstudeerproject aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam, waarbij ze een lamp drijvende lamp die energie onttrekt aan het gft-afval en urine in rivierwater. Dit project wordt met de gemeente Rotterdam uitgewerkt voor toepassing in drijvende woningen in de Nassauhaven in Feijenoord. Deze woonboten kunnen worden aangesloten op dezelfde techniek. Wie in zo’n huis de tv aanzet, reinigt meteen het badwater en een golfje havenwater. In 2017 was Van Oers een van de acht finalisten van het tv-programma De Toekomstbouwers van de VPRO tijdens de Dutch Design Week.

Angelique Spaninks is creatief directeur van ‘artspace’ MU in Eindhoven. Met een visuele column geeft zij commentaar op de laatste actuele en dominante trends in de versmelting van design, kunst, wetenschap en technologie. Spaninks was ook journalist en vijf jaar artistiek leider van tech-festival STRP in Eindhoven. Sinds 2005 organiseert zij in MU exposities, lezingen en debatten op het snijvlak van deze disciplines en vervult daarmee een voortrekkersrol in het tonen en verkennen van het heden en de toekomst. De lopende expositie is ReShape. Mutating Systems, Bodies and Perspectives waarin kunstenaars en ontwerpers wetenschappelijke inzichten en ontdekkingen vertalen naar werken over onze plek in de voedselketen, de digitale reproductie van kunstmatig leven en de geologische consequenties van een roze kippenras. Ook in eerdere exposities als Weather or not (over klimaat) en Materializing the internet (over de impact van tech op ons dagelijks leven) werkten kunstenaars, wetenschappers en andere creatieven samen.

Kijk voor meer informatie op de website van Pakhuis De Zwijger.