Systeemingrepen met impact: de nieuwe ouderenzorg ontwerpen
Onze ouderenzorg staat onder druk. Door de dubbele vergrijzing stijgt de zorgvraag, terwijl het aantal zorgprofessionals en mantelzorgers niet toeneemt. Om aan de toenemende zorgvraag te voldoen, zou in de nabije toekomst één op de drie mensen in de zorg moeten werken - een onrealistische en onhoudbare situatie. Daarom is een fundamenteel verandering nodig: van een zorgsysteem dat vooral formeel en georganiseerd is, naar een verweven en integraal onderdeel is van het alledaags leven.
Het vraagt om systeemverandering: een nieuwe en domeinoverstijgende manier van denken én samenwerken, waarin formele zorg (zorgprofessionals in brede zin) en informele zorg (mantelzorg) en ondersteuning (sociaal werk, vrijwilligers, etc.) samen optrekken.
Hoewel deze visie op geïntegreerde ouderenzorg steeds meer wordt onderschreven blijkt de praktijk weerbarstig. Inspirerende initiatieven zijn vaak versnipperd, tijdelijk en blijven geïsoleerd: ze worden zelden gedeeld, nauwelijks verbonden, en vinden zelden hun weg naar bredere toepassing of structurele verankering in beleid en praktijk. Veel interventies stranden in de pilotfase zodra tijdelijke financiering stopt. Er is weinig structurele gezamenlijke leerervaring binnen zorg en welzijn, en ook de creatieve industrie deelt hun kennis, aanpakken en inzichten nog beperkt. Deze fragmentatie belemmert strategisch handelen en beperkt de systeem impact van interventies.
Daarbij komt dat ontwerpers in deze context vaak een gefragmenteerde of geïsoleerde rol spelen. Door beperkte tijd, weinig gedeeld inzicht en een gebrek aan samenhang en reflectie is de invloed van ontwerp en creativiteit op zorgtransities nu nog te klein. Er is onvoldoende ruimte voor ontwerpers om van eigen of elkaars interventies te leren, hun positie te versterken en systemisch samen te werken met andere partijen in het veld.
Dit project wil daar verandering in brengen. We onderzoeken hoe ontwerp – met oog voor context, condities en zowel individuele als collectieve leerprocessen – kan helpen om deze versnippering tegen te gaan. Niet door losse interventies te ontwikkelen, maar door samenhangende interventie-sets te creëren die betekenisvol zijn binnen specifieke contexten. Daarbij draait het niet alleen om wat werkt, maar ook waar, wanneer en onder welke condities het werkt. De inzichten uit dit proces worden vertaald in kennisproducten voor de creatieve industrie – ontwerpers, bureaus en opleidingen – zodat zij hun rol in maatschappelijke transities strategischer en effectiever kunnen vormgeven.
We bouwen aan gedeelde kennis, gedeelde taal, en gedeelde leerervaringen – tussen ontwerpers, zorgprofessionals, informele zorg, technologiepartners en beleidsmakers. Dat vraagt om transformatie op drie niveaus: cultuur (hoe we samenwerken en waarde toekennen), werkwijze (hoe we samen ontwikkelen, leren en handelen), en structuur (hoe rollen, verantwoordelijkheden en systemen zijn ingericht). Door ontwerpers nadrukkelijk te betrekken bij systeemreflectie en het co-creatief ontwerpen van interventie-sets, versterken we hun rol als strategische schakels in zorgtransities. Zo wordt niet alleen het zorgsysteem veerkrachtiger, maar groeit ook de ontwerpkracht als organiserend principe in maatschappelijke verandering.
