Systeemingrepen met impact: de nieuwe ouderenzorg ontwerpen

De druk op de ouderenzorg neemt snel toe. Door dubbele vergrijzing stijgt de zorgvraag, terwijl het aantal zorgprofessionals en mantelzorgers achterblijft. Als deze trend doorzet, zou op termijn één op de drie mensen in de zorg moeten werken — een onhaalbaar scenario. Een structurele verandering is nodig: van een formeel, georganiseerd zorgsysteem naar een zorgpraktijk die verweven is met het dagelijks leven.

Dat vraagt om een domeinoverstijgende manier van denken en samenwerken, waarin formele zorg (zoals zorgprofessionals) en informele zorg (zoals mantelzorg, sociaal werk en vrijwilligers) als gelijkwaardige partners optrekken. Deze visie wint aan terrein, maar de praktijk blijft versnipperd. Initiatieven zijn vaak tijdelijk en op zichzelf staand. Kennis wordt weinig gedeeld, verbindingen blijven uit en opschaling richting beleid en praktijk blijft uit. De impact van ontwerpinterventies blijft daardoor beperkt.

Ook ontwerpers vervullen in deze context vaak een gefragmenteerde rol. Door gebrek aan tijd, gedeeld inzicht en structurele samenwerking, is de bijdrage van ontwerp aan zorgtransities versnipperd en moeilijk vol te houden. Er is weinig ruimte voor gezamenlijk leren, het versterken van de eigen positie en het ontwerpen van samenhangende oplossingen met andere partijen in het veld.

Dit project richt zich op het doorbreken van die fragmentatie. Niet door individuele interventies te ontwikkelen, maar door samenhangende interventie-sets te ontwerpen die passen binnen specifieke contexten. Daarbij staat niet alleen centraal wat werkt, maar ook waar, wanneer en onder welke condities iets werkt. Ontwerp wordt hierbij ingezet als verbindende kracht tussen context, condities en collectief leren.

De inzichten die dit oplevert, worden vertaald naar toepasbare kennisproducten voor ontwerppraktijken, ontwerpopleidingen en ontwerpbeleid. Daarmee ontstaat een stevigere basis voor de creatieve industrie om strategisch bij te dragen aan maatschappelijke transities in zorg en welzijn.

Het project bouwt aan gedeelde taal, gedeelde leerervaringen en gedeeld eigenaarschap tussen ontwerpers, zorgprofessionals, informele zorg, technologiepartners en beleidsmakers. Die samenwerking vraagt om transformatie op drie niveaus:

• cultuur: hoe er wordt samengewerkt en waarde wordt toegekend;
• werkwijze: hoe wordt ontwikkeld, geleerd en gehandeld;
• structuur: hoe rollen, verantwoordelijkheden en systemen zijn ingericht.

Door ontwerpers actief te betrekken bij systeemreflectie en het co-creatief ontwerpen van interventie-sets, wordt hun rol als strategische schakel in zorgtransities versterkt. Zo draagt het project bij aan een veerkrachtiger zorgsysteem én aan het versterken van ontwerpkracht als organiserend principe in maatschappelijke verandering.