GRASSROOTS
Het project MVE in Agrofood – GRASSROOTS stelt ontwerpkracht centraal als motor voor systeemverandering binnen het Nederlandse voedselsysteem. In een context van urgente duurzaamheidsuitdagingen zoals bodemuitputting, biodiversiteitsverlies en klimaat- verandering, is technologische innovatie alleen niet toereikend. Wat nodig is, is het fundamenteel herontwerpen van waarden, relaties, instituties en infrastructuren. Ontwerp wordt in dit project niet gezien als vormgeving of optimalisatie, maar als strategisch vermogen om nieuwe handelingsperspectieven en transitiepaden te configureren in complexe maatschappelijke systemen.
Een kernprobleem bij circulaire innovatie is dat veel initiatieven niet verder komen dan de experimentele fase, omdat een ondersteunende context voor opschaling ontbreekt. Ontwerp biedt hier een structureel antwoord door het creëren van Minimum Viable Ecosystems (MVEs): doelgerichte, minimaal functionele configuraties van actoren, processen en waarden die niet bouwen op bestaande markten, maar nieuwe samenwerkingsverbanden en waarde structuren ontwerpen. MVEs fungeren als tijdelijke maar strategische constructen waarmee pionierende initiatieven systemisch verankerd en opgeschaald kunnen worden.
In het project wordt ontwerpkracht ingezet als integrale benadering: ontwerpers werken samen met ondernemers, onderzoekers en maatschappelijke partijen in iteratieve processen waarin ecosystemen niet alleen worden bedacht, maar in de praktijk worden getest, aangepast en gevalideerd. Creatieve coalities vervullen een sleutelrol in het ontwerpen van rollen, interacties, governance vormen en gedeelde narratieven. De ontwerpgerichte methodologie is gebaseerd op principes uit de KEM-agenda, waaronder verbeeldingskracht, co-creatie, gedragsinterventie en monitoring. Deze benadering stelt het project in staat om niet alleen oplossingen te ontwerpen, maar ook condities voor verandering te creëren.
Hoewel het MVE-concept theoretisch onderbouwd is vanuit ecosysteem denken en innovatiekunde, bestaat er nog een kennislacune in hoe MVEs als doelgerichte ontwerpingrepen kunnen functioneren binnen transitieprocessen. Dit project ontwikkelt en verdiept dat concept juist vanuit ontwerppraktijken, door te werken aan concrete voedselvraagstukken én het genereren van overdraagbare ontwerpkennis.
GRASSROOTS laat daarmee zien dat ontwerp een essentieel en strategisch instrument is voor transitie: niet aanvullend op innovatie of beleid, maar constitutief voor het vormgeven van nieuwe toekomsten. Het project draagt zo direct bij aan de ambities van de Agenda Ontwerpkracht en CLICKNL, door ontwerpend onderzoek in te zetten voor het creëren van structurele systeemverandering. Voor de creatieve industrie biedt dit project een strategisch toepassingsgebied waarin ontwerp niet alleen gebruiksgerichte waarde creëert maar actief bijdraagt aan maatschappelijke systeemverandering: er ontstaan nieuwe rollen, verdienmodellen en samenwerkingsvormen voor ontwerppraktijken.
